Río Bec
Rio Bec to nazwa regionu zamieszkałego przez Majów na środkowym Jukatanie. Sąsiadujący z potężnymi państwami z doliny Peten w dzisiejszej Gwatemali Majowie z doliny rzeki Bec wytworzyli swój charakterystyczny styl w architekturze. Nie ma tu monumentalnych, strzelistych piramid jak w Calakmul, dominują natomiast pięknie zdobione, starannie zbudowane piramidy oraz rozległe pałace. Cechami tego stylu są przede wszystkim niewysokie piramidy z symulowanymi wieżami i dekoracyjnymi schodami. Dzięki izolacji tego regionu, gęstej i niedostępnej dżungli kryjącej przez wieki te ruiny, zachowały się tu najbardziej spektakularne przykłady sztuki Majów. Zapraszamy do poznania Becan, Chicanna oraz Kohunlich.
Zdjęcie na górze strony przedstawia Strukturę I w Becan, poniżej Struktura IX.
Becán
Miejsce, w którym znajduje się Becan było zamieszkane od czasów preklasycznych, znaczącą pozycję zaczęło jednak zdobywać dopiero we wczesnym okresie klasycznym (lata 250-600 n.e.), a szczyt rozwoju osiągnęło w latach 600-1000 n.e. W niedużym i niezbyt rozległym mieście, otoczonym fosą, znajduje się kilka grup budynków rozmieszczonych przy ceremonialnych placach. Fosa jest rzadko spotykana w miastach Majów, naukowcy uważają, że nie była elementem fortyfikacji, ale miała na celu zapewnienie zapasów wody. Charakterystyczną cechą stylu architektonicznego regionu Rio Bec są rozbudowane zespoły pałacowo- mieszkalne. Widoczna na zdjęciu powyżej piramida, nazwana Strukturą IX, liczy 32 metry wysokości i jest najwyższą budowlą w Becan. Na szczycie znajdowała się najważniejsza świątynia w mieście, we wnętrzu piramidy archeolodzy odkryli komorę grobową z licznymi przedmiotami z obsydianu, muszlami i ceramiką.
Struktura VIII jest dużą konstrukcją z trzema wejściami i wielkim maszkaronem na fasadzie. Górną część budowli zajmowało dziewięć pomieszczeń. Ponieważ nie miały one żadnej wentylacji i nie docierało do nich światło, zatem uczeni przypuszczają, że władcy mogli odprawiać tam rytuały i spełniać ofiary wymagające ciemności i odosobnienia.
Bardzo ciekawą strukturą w Becan jest korytarz. Konstrukcja o długości 66 m, częściowo pokryta łukowym sklepieniem była nie tylko drogą, łączącą dwa place, ale miała także funkcję symboliczną i ceremonialną. W korytarzu wybudowano nieduże nisze, w których znaleziono depozyty ofiarne.
W północnej części Placu A wznosi się rozległa Struktura IV. Jest to kompleks świątyń i pałaców pochodzący z przełomu VII i VIII wieku. Szerokie schody prowadzą na górny dziedziniec, fasada budowli ozdobiona jest maskami zoomorficznymi wykonanymi z kamiennej mozaiki. Część budynków ma precyzyjnie wykonane zaokrąglone rogi, co nie jest częste w budownictwie Majów.
Chicaná
Chicaná (zapisywana też jako Chicanná) jest położona zaledwie ok. 2-3 km od potężniejszego sąsiada Becan oraz drugiego ośrodka Xpujil. W świecie Majów tak bliskie położenie miast było rzadkie i prawdopodobnie Chicana była w jakimś stopniu zależna od sąsiadów. Bogate dekoracje budynków oraz eklektyczny styl łączący cechy Rio Bec, Chenes i Puuc sugerują, że Chicana mogła być miejscem zamieszkania elit sąsiednich miast oraz podlegała ich wpływom. Miasto zostało współcześnie odkryte dopiero w 1966 r., dzięki temu zachowało się tu sporo budynków z bardzo bogatymi dekoracjami. Większość budowli pochodzi z późnego okresu klasycznego, z lat 550–700 n.e. kiedy miasto przeżywało okres świetności, opuszczone zostało ok. 1100 r.
Chicana jest najbardziej znana z bogatej dekoracji na portalu Struktury II (zdjęcie powyżej) przedstawiającej najważniejszego u Majów boga Itzamnaaj. Jako kreator wszechświata bóg ten przedstawiany był pod wieloma postaciami, jedną z nich było wyobrażenie nazywane Paszczą Potwora Ziemskiego (budowla jest także zwana Domem Wężowych Ust). Badania pokazały, że budynek był pomalowany, odkryto pozostałości odcieni zielonego, niebieskiego, brązowego, czerwonego i czarnego. Maska wokół wejścia jest bardzo dobrze zachowana, widoczne są zęby przerażającej paszczy. Podobne maski zbudowano w Strukturze XX, ale nie zachowały się tak dobrze.
Jednym z najciekawszych budynków w mieście jest Struktura XX. Budowla pochodząca z VI-VII w n.e. i rozbudowywana w okresie późniejszym została zbudowana jako model wszechświata Majów. W jej pokojach widoczne są dowody, że budynek był używany do wyznaczania i świętowania ważnych wydarzeń rytualnego Kalendarza Majów. Wąskie klatki schodowe łączą poziomy, symbolizujące wszechświat i są przejściem między światem podziemnym i żywych. Naukowcy przypuszczają, że piramidę zbudowano w stylu Chenes. Późniejsze modyfikacje w stylu Rio Bec czy rzeźby boga Chac , zdobiące naroża górnego poziomu w stylu Puuc, niosą wciąż wiele pytań i hipotez. Wejścia do poszczególnych poziomów zdobiły, podobnie jak w Strukturze II, ogromne maski Potwora Ziemskiego. Kunszt i układ Struktury XX oraz jej symbolika sugeruje, że poświęcona była rejestrowaniu czasu, uspokajaniu bogów i utrzymywaniu przez kapłanów cykli wszechświata. Współczesne badania i odczytane teksty pokazują, że były to podstawowe zasady życia i religii Majów.
W pewnej odległości od głównej części miasta spotykamy jeszcze inne, ciekawe konstrukcje. Jedną z nich jest Struktura VI, z zachowanymi pozostałościami zwieńczenia dachu i maskami bóstw po bokach głównej fasady świątyni. Budowla pochodzi z lat 700-800 n.e. i była wykorzystywana i przebudowywana do końca funkcjonowania miasta. Funkcja budowli jest przedmiotem wielu hipotez, mógł to być pałac lub świątynia o nieznanym przeznaczeniu.
Imponująca Struktura I to podłużna konstrukcja składająca się z 6 pomieszczeń oraz dwóch wież. Bogate zdobienia, starannie obrobione bloki kamienia i zaokrąglone rogi budowli wskazują na reprezentacyjny charakter budowy zamieszkiwanej przez elity Majów. Budynek pochodzi z późnego okresu klasycznego, dwie symboliczne piramidy- wieże są charakterystyczne dla rejonu Rio Bec. Budynek jest skierowany na wschód i ma od frontu platformę widokową, która umożliwiła obserwowanie zachodu słońca bezpośrednio za wieżami lub ze świątyni, które kiedyś stały na szczycie.
Widoczna poniżej Struktura XI była pałacem z dwunastoma pokojami. Jest to prawdopodobnie najstarsza budowla w Chicana, powstała w okresie preklasycznym i przetrwała upadek miast majańskich między 100-250 r n.e. Budowla była użytkowana przez stulecia i wielokrotnie przebudowywana. Ściany Struktury XI są zbudowane z małych kamiennych bloków i nie mają żadnych rzeźbionych dekoracji. Budynki z epoki klasycznej zbudowane są z dużych, dobrze obrobionych kamieni i pokryte są często bogatymi dekoracjami. Dowody na wczesne pochodzenie tej konstrukcji znajdują się także w sklepieniach dachowych, są to typy nieznane z okresu klasycznego, co sugeruje, że zostały zbudowane w erze przedklasycznej między 300 r. p.n.e. a 250 r. n.e. Niektórzy badacze w układzie komnat tego budynku dopatrują się podobieństwa do sal tronowych przedstawianych przez Majów na freskach.
Informacje praktyczne
Zabytki rejonu dorzecza Rio Bec położone są wokół miejscowości Xpujil. Informacje i uwagi dotyczące tego rejonu są przedstawione na stronie dotyczącej zwiedzania Calakmul. Zabytki Becan, Chicanna, Xpujil leżą w odległości 2-3 km od tego miasteczka, mając bazę i nocleg w tej miejscowości, można podjechać do nich dość łatwo dostępną taksówką. Xpujil i Chicanna są niedużymi ruinami, zwiedzanie każdego z nich zajmuje około 1 godziny. Przylatując z miasta Meksyk do Chetumal i wypożyczając samochód, największe atrakcje można zobaczyć, biorąc minimum jeden (lepiej dwa) nocleg w Xpujil. W drodze z lotniska warto zwiedzić Kohunlich, tego samego dnia można też zwiedzić Becan i na koniec zostawić sam Xpujil. Następnego dnia rano proponujemy pojechać do Calakmul, w drodze powrotnej zwiedzić Balamku oraz Chicannę. Chcąc uniknąć jazdy w nocy należy wziąć drugi nocleg w Xpujil, jazda do Bacalar trwa około 1,5 h. Ruiny można zwiedzać do godziny 17, zmrok zapada około 18.
Kohunlich leży w połowie drogi pomiędzy Chetumal a Xpujil, kilka kilometrów od drogi nr 186. Najlepiej poruszać się po całym rejonie wynajętym samochodem, ale do Kohunlich organizowane są także wycieczki z Chetumal. W pobliżu ruin jest położony drogi i luksusowy, zdecydowanie najlepszy w tym rejonie hotel. Uwaga! W Kohunlich bardzo dokuczliwe są komary, jest ich tam mnóstwo, zdecydowanie więcej niż w innych opisywanych miastach. Konieczny jest środek przeciw komarom oraz odpowiednie ubranie, inaczej zwiedzanie może być bardzo niekomfortowe. Teren stanowiska archeologicznego jest dość rozległy, warto zaplanować na zwiedzanie 1,5-2 h.
Laguna Bacalar jest fantastycznym miejscem, jedną z największych atrakcji południowego Jukatanu. Wokół Bacalar znajduje się wiele hoteli oraz restauracji, miasteczko jest dobrą lokalizacją do zwiedzania Kohunlich oraz kilku innych miast Majów, m.in. Dzibanche, Chacchoben czy Oxtankah, wszystkie te miejscowości znajdują się około godziny jazdy autem z Bacalar. Do lotniska Chetumal jest około 40 km, drogi są dobre i mało ruchliwe, więc dojazd trwa niewiele ponad 0,5 h. Warto pamiętać o odległościach na Jukatanie, dojazd nad jezioro z popularnego Cancun czy Playa del Carmen zajmuje prawie pół dnia, jest to około 350 km. Bacalar jest najpopularniejszym i najwygodniejszym miejscem na spędzanie wakacji w tym rejonie i posiada najlepszą bazę turystyczną, nie jest też tak tłoczno, jak w kurortach na północy Jukatanu.
Kohunlich
Kolejnym ciekawym miastem Majów są położone w stanie Quintano Roo ruiny Kohunlich. Było to miasto średniej wielkości, obejmuje obszar ok. 8,5 hektara, z czego część ciągle pozostaje nieodsłonięta. Początki miasta sięgają 200 r. p.n.e., okres świetności przypadł na lata 200-900 n.e. a miasto było zamieszkiwane do 1200 r. Podczas wykopalisk okazało się, że większość budowli miasta stanowiły budynki mieszkalne. Tak duże i rozległe budynki mieszkalne są rzadkie w innych rejonach Jukatanu, a charakterystyczne dla dorzecza Rio Bec. Kohunlich jest także znane z pięknych stiukowych masek, zdobiących jedną z piramid.
Wykopaliska archeologiczne w Kohunlich pokazały, że większość budynków w mieście była pomieszczeniami mieszkalnymi. W żadnym innym mieście Majów nie natrafiono na tak dużą ilość budowli rezydencjalnych na dodatek o tak wielkich rozmiarach. Najpotężniejszą budowlą jest Akropol wraz z przylegającym pałacem U Yotoch Ahaw. Na górnej platformie znajduje się obszerny kompleks rezydencjalny. Po dwóch stronach wzniesiono symulowane schody, typowe dla stylu Rio Bec. Wielkość tego kompleksu najlepiej jest widoczna z Placu Steli (dwa zdjęcia powyżej pokazują ten zespół).
Przy wejściu na teren ruin, naprzeciwko Akropolu rozpościera się zespół rezydencjalny, użytkowany w latach 600–1200. Wykopaliska sugerują, że budynki mogły być zamieszkiwane przez artystów i rzemieślników, zajmujących się wyrobem przedmiotów z muszli. Jest to typowy dla stylu Rio Bec rozległy budynek mieszkalny z wieloma komnatami.
Centrum miasta stanowi rozległy Plac Stel, zapewne miały tu miejsce najważniejsze wydarzenia w historii miasta. Wschodnią stronę placu zajmuje Pałac Stel, ostatnich zmian konstrukcyjnych dokonano w nim około 600 r.n.e. U podnóża budowli ustawiono trzy gładkie stele. Pałac Stel wraz z położoną w pobliżu Świątynią Masek we wczesnym okresie klasycznym tworzył jeden kompleks.
Świątynia masek
Płaska piramida o wysokości 34 metrów była jedną z najważniejszych świątyń w Kohunlich. Świątynię zbudowano około 500 r. n.e. W budynku znaleziono aż cztery komory grobowe, a elewację zdobiło osiem spektakularnych masek ze stiuku. Do dziś zachowało się 5 maszkaronów przedstawiających miejscowych władców z atrybutami boga słońca K’inich Ajaw, najważniejszego boga Majów. Maski na dolnym poziomie mają wysokość prawie trzech metrów, te położone najwyżej ponad metr, szerokość od dwóch do ponad trzech metrów. Widoczne są wyraźnie ślady czerwonego barwnika, którymi pokryto maski. Maszkarony skierowane są na zachód, aby oświetlało je zachodzące słońce. Maski oraz sama świątynia zostały wykonane w stylu miast z dorzecza Peten z terenów dzisiejszej Gwatemali. Kohunlich mogło być ważnym miastem na szlakach handlowych biegnących z rejonu Peten na północ. Miasto mogło też być w jakiejś formie zależności od potężniejszych sąsiadów na czele z Calakmul i Tikal.
Niepozorna z zewnątrz piramida, pokryta dla ochrony przed warunkami atmosferycznymi dachem z trzciny, kryje piękne maski rozmieszczone wzdłuż głównych schodów. Pierwotnie było ich osiem, niestety trzy z nich zostały zrabowane i ich los jest nieznany. Dla ochrony maszkarony przykryte są gęstą siatką, ale nie przeszkadza to w ich podziwianiu. Maski zdobiły świątynię pochodzącą z około 500 r. n.e. i zostały zabudowane nowszą konstrukcją, powstałą około 700 r. Wyjaśnia to wspaniały stan zachowania maszkaronów, łącznie z resztkami pokrywającej je farby.
Zdjęcie poniżej przedstawia pomieszczenia pałacowe w budowli znanej jako 27 schodów.
Laguna Bacalar
Laguna Bacalar jest długim na 55 km i dość wąskim (2,5 km) jeziorem słodkowodnym. Słynie ze wspaniałego turkusowego koloru, dno pokrywa biały wapienny piasek, a krystaliczna woda pochodzi z podziemnych rzek. Jest to jedno z nielicznych jezior na Jukatanie. Wapienna budowa półwyspu uniemożliwia zatrzymywanie wód na powierzchni, dlatego na Jukatanie niewiele jest rzek i jezior na powierzchni, za to dużo podziemnych zbiorników. W rzeczywistości Laguna Bacalar to trzy duże, połączone ze sobą cenoty, czyli zapadnięte jaskinie ze słodką wodą, zasilane przez ogromną podziemną rzekę. Dlatego woda jest tak czysta i rześka, a oszałamiające kolory uzasadniają nazwę Laguna de Siete Colores. Wokół jeziora znajduje się wiele hoteli z dostępem do laguny, jest to wspaniałe miejsce na wypoczynek po zwiedzaniu miast Majów. Kąpiel w krystalicznej i ciepłej wodzie stanowi dużą przyjemność. W miejscowości Bacalar jest kilka dobrych restauracji ulokowanych na brzegu jeziora, z tej miejscowości są też organizowane wycieczki po lagunie.
Bacalar jest najstarszą miejscowością w tym rejonie Jukatanu, zostało założone w XVI wieku na miejscu wioski Majów. Dzisiejsze Bacalar to małe, prowincjonalne miasteczko żyjące z turystyki. Znajdziemy tu wiele przyzwoitych restauracji rozlokowanych na brzegu jeziora oraz przy głównym placu miasteczka. W przeszłości Laguna Bacalar była połączona systemem bagien i przesmyków z oceanem, co miało pozytywny wpływ na gospodarkę miasta, ale też narażało rejon na ataki piratów. W centrum Bacalar znajduje się także malowniczy fort San Felipe, którego budowę ukończono w 1729 r. Twierdza miała chronić mieszkańców przed napadami piratów plądrujących w XVII wieku te okolice, ich ofiarą padło także samo Bacalar.