Gigantes de Tula
Kultura Tolteków rozkwitała w środkowym Meksyku okresie między X a XII wiekiem naszej ery. Tula jest dziś położona w stanie Hidalgo, dawniej była głównym ośrodkiem władzy i religii Tolteków. Miasto miało wspaniałą architekturę, charakteryzującą się monumentalnymi budowlami i imponującymi piramidami. Dziś możemy podziwiać dobrze zachowane pozostałości tego miasta ze wspaniałymi posągami tolteckich wojowników zwanymi także Atlantes de Tula.
Największym zabytkiem w Tula jest Piramida Quetzalcoatla (zwana też Piramidą Gwiazdy Porannej lub Tlahuizcalpantecuhtli), jest to również centralny punkt miasta. Ta pięciopoziomowa konstrukcja jest podobna do Świątyni Wojowników w Chichen Itza. Na szczycie piramidy znajdziemy cztery masywne kolumny wyrzeźbione na podobieństwo wojowników Tolteków. Posągi prawdopodobnie wcześniej podtrzymywały dach świątyni na szczycie piramidy. Każda figurka wojownika jest wykuta w bazalcie i ma około czterech metrów wysokości. Wojownicy są w rzeczywistości przedstawieni bardzo realistycznie, z miotaczem włóczni, kadzidłem, napierśnikiem w kształcie motyla i tylną płytą w kształcie dysku słonecznego. Przed piramidą znajdziemy duży przedsionek, który łączy ją z pobliskimi budynkami. Dziś ten przedsionek i sąsiadujący z nim Budynek C to przestrzeń wypełniona połamanymi kolumnami. Budynek C jest lepiej znany jako Spalony Pałac, dawne ślady wskazują na to, że został spalony. Piramida Quetzalcoatla jest otoczona murem pokrytym płaskorzeźbami. Znajdziemy tutaj wyrzeźbioną ścianę Węży Coatepantl, która później zainspirowała Azteków do stworzenia podobnej konstrukcji w stolicy ich państwa Tenochtitlan.
Ściana węży Coatepantli w Tula to wyjątkowy przykład tolteckiej sztuki i architektury, dlatego też jest świadectwem potęgi i umiejętności tej starożytnej cywilizacji. Reliefy na Coatepantli przedstawiają postaci orłów, jaguarów i figury tolteckich wojowników. W rzeczywistości wiele wcześniejszych osiągnięć Tolteków przyswoili sobie póżniej Aztekowie, którzy przybyli na te obszary w XII wieku. Po zajęciu Tuli rozpoczęli później tworzenie potężnego państwa azteckiego. Mexikowie (Aztekowie) wywodzili większość swoich własnych osiągnięć społecznych od Tolteków. Aztekowie mieli w swej mitologii miasto Tollan, w rzeczywistości było ono przede wszystkim symbolem i wzorem cywilizacji państwowej. Badacze w rzeczywistości utożsamiają Tollan z Tula. Aztekowie cenili także kulturę materialną Tolteków, dlatego przenosili i kopiowali tolteckie rzeźby w swojej stolicy Tenochtitlán. Wśród ludów Nahuan pokrewnych Aztekom, słowo Tolteca było synonimem artysty, rzemieślnika lub mędrca, a Toltecayotl oznaczało dodatkowo sztukę, kulturę, cywilizację i urbanistykę
Nazwa „Palacio Quemado” (Spalony Pałac) pochodzi od tragicznego wydarzenia z XII wieku. Według przekazów historycznych podczas wojny Tolteków z Chichimekami najeźdźcy spalili pałac, który w konsekwencji popadł w ruinę. Ogień strawił znaczną część konstrukcji, pozostały jedynie fundamenty i podstawy ścian. Pomimo zniszczeń spowodowanych przez pożar, pozostałości Palacio Quemado wciąż świadczą o wielkości i kunszcie architektonicznym Tolteków. Naukowcy uważają, że budynek ten służył w rzeczywistości jako rezydencja władców lub jako miejsce ceremonialne.
Informacje praktyczne
Tula jest obok Teotihuacan i Tenochtitlan jednym z największych i najważniejszych zabytków na środkowych wyżynach Meksyku. Możemy zwiedzić ruiny tego miasta podczas pobytu w mieście Meksyk. Możemy poszukać zorganizowanej wycieczki lub wynająć taksówkę z Meksyku, na pewno musimy wcześniej ustalić warunki. Zona archeologica de Tula znajduje się około 4 km od centrum miasteczka Tula de Allende, do którego także możemy dojechać autobusami z Meksyku. Same ruiny możemy łatwo zwiedzić samodzielnie, nie ma tutaj dużych odległości czy konieczności wspinaczki. Musimy tylko pamiętać o zabezpieczeniu przed słońcem, miejsce jest położone na wyskości około 2 000 m.n.p.m. dlatego słońce bywa tu niebezpieczne. Przed zwiedzaniem Tula możemy wcześniej zobaczyć Narodowe Muzeum Antropologiczne w mieście Meksyk. Wokół ruin Tula znajdziemy przyjemny park z imponującymi kaktusami, dlatego warto także zarezerwować sobie tutaj trochę czasu. Bieżące informacje znajdziemy się na oficjalnej rządowej stronie www.inah.gob.mx
Miasto Tula zyskało na znaczeniu po upadku Teotihuacan i osiągnęło swój szczyt rozwoju między 900 a 1150 rokiem. Chociaż Tula Grande (Wielka Tula) urosła do rozmiarów większych niż wszystko, co było z nią współczesne, nigdy nie osiągnęła rozmiarów Teotihuacan. Miasto w okresie największego rozkwitu zajmowało prawdopodobnie 14 km 2 z populacją około 60 000, a kolejne 20 000 do 25 000 na otaczających 1000 km. W tym czasie Tula była żyznym regionem rolniczym w pobliżu kopalni obsydianu i leżała na pobliskim, ważnym szlaku handlowym. Jej bazą ekonomiczną obok rolnictwa było wydobycie obsydianu, niezwykle ostrej, wulkanicznej skały. Narzędzia wytwarzane z obsydianu były używane powszechnie przez ludy Mezoameryki i dlatego były przedmiotem dalekosiężnego handlu oraz wymiany. Badacze przypuszczają, że rzemiosło to uprawiała mniej więcej połowa mieszkańców Tula. Mieszkańcy zajmowali się także obróbką występującego tutaj trawertynu i tworzeniem ceramiki. Zajęcia te Toltecowie przejęli od mieszkańców Teotihuacan po upadku tego miasta. Dziś możemy tutaj podziwiać charakterystyczne dla miast prekolumbijskich rozłożyste piramidy (powyżej), fundamenty różnych budowli czy boisko do gry w piłkę (zdjęcie poniżej).
Atlantes de Tula to cztery posągi, z których każdy mierzy około 4 metrów wysokości. Przedstawiają one wojowników o imponującej posturze, którzy noszą na sobie elementy stroju i wyposażenia wojennego. Wojownicy mają na sobie charakterystyczne, wysokie hełmy z piórami i owinięte wokół ramion pióropusze. Ich ręce opierają się na klatkach piersiowych, tworząc wrażenie podtrzymywania masywnej konstrukcji. Twórcy posągów bardzo realistycznie przedstawili elementy broni i wyposażenia. Zwróćmy uwagę na głowy wyrzeźbione na plecach każdego z posągów. Według przekonującej interpretacji są to twarze wojowników z kolejnego szeregu odbijające się w błyszczących tarczach zawieszonych na plecach. Opisy taktyki wojennej, wywodzącej się z Teotehiuacan, mówią o tarczach z miki (lub podobnego minerału), których używali wojownicy Mezoameryki. Walka przebiegała zwykle tak, że po wyrzuceniu lekkich oszczepów za pomocą atlatli zwiększających ich zasięg, wojownicy odwracali się plecami do przeciwnika. Błyszczący minerał odbijał promienie słoneczne, ponieważ celem było oślepienie i zdezorientowanie zaatakowanego wroga. W konsekwencji tarcza działała jak duże lustro.
Nie wiemy na pewno, gdzie pierwotnie znajdowały się figury Atlatów i jak były ustawione. Pierwsi badacze znaleźli je u podnóża piramidy i ustawili na szczycie budowli, ponieważ tak wyobrażali to sobie wtedy archeolodzy. Obecne umiejscowienie figur na pewno nie opiera się na dowodach historycznych. Odkrycia świadczą, że na szczycie piramidy znajdowała się dodatkowa budowla, prawdopodobnie świątynia, natomiast dzisiejsze ustawienie rzeźb oraz kolumn w obecnej pozycji jest raczej dziełem przypadku.
Toltekowie i ich wielka stolica Tula tworzyły pierwsze państwo na Płaskowyżu Centralnym Meksyku, dla którego istnieją dane historyczne, dynastyczne spisy królów, kroniki migracji i podbojów oraz sprawozdania dotyczące rozwoju miasta zwanego Tollan, oraz konfliktów politycznych i religijnych. Przez ponad dwa stulecia (między 900-1150 n.e.) kulturowe wpływy Tuli docierały do wielu regionów Mezoameryki, od San Luis Potosí po Salwador, z Chichén Itzá w północnym Jukatanie. Mieszkańcy tych rejonów uważali je za najwyższy wyraz sztuki i architektury. Badania porównawcze i analiza rdzennych kronik wskazują, że arystokracja Tula była bezpośrednimi poprzednikami i wzorem dla azteckiej szlachty. System rządów Tolteków był również początkiem niektórych centralnych instytucji państwa Mexików. Aztekowie organizowali specjalne wyprawy, aby sprowadzić rzeźby Tolteków do Tenochtitlan i Tlatelolco, często też je kopiowano. Jednym ze źródeł informacji o historii prekolumbijskiego Meksyku jest księga historii Azteków, która powstała krótko po najeździe Hiszpanów. Azteccy autorzy opisali w niej wyprawę, którą król Tlatelolco wysłał do Tuli w 1422 r., aby zdobyć rzeźbę Tolteków. Mexicowie zdobytą rzeźbę zainstali w Templo Mayor, najwżniejszej świątyni w stolicy Tenochtitlan. W niedawnych wykopaliskach w pobliżu Templo Mayor archeolodzy odkryli niektóre rzeźby wojowników Tolteków i bożka Chac Mool, które niewątpliwie pochodzą z Tula. Z pewnością istniał także niemal stały związek między królewską dynastią Azteków a królami Tula poprzez małżeństwa i koligacje rodzinne. Region Tula w ostatnich dziesięcioleciach czasów przed hiszpańskich należał do królewskiego rodu Montezumów. Władcy Azteków potrzebowali prestiżu starożytnej stolicy Tollan i koligacji rodzinnych ze starą dynastią królewską dla umacniania swojej władzy w oczach poddanych, dlatego możemy ich uznać za spadkobierców Tolteków.
Od ponad wieku archeolodzy dostrzegają podobieństwa między miastami Tula i Chichén Itzá na Jukatanie. Badacze zauważyli wiele wspólnych cech związanych z architekturą, rzeźbą, bóstwami, narzędziami z obsydianu i ceramiką z obu stanowisk. Stwierdzili także zbieżność chronologiczną, ponieważ rozwój Chichén Itzá w okresie poklasycznym Majów, już po upadku większości ich miast, wiązany jest z migracją Tolteków.
Szczególnie zastanawiająca ze względu na podobieństwo do układu piramidy Quetzalcoatl w Tula jest Świątynia Wojowników w Chichén Itzá. Piramidy w Tula i Chichén Itza poświęcone były bogu Quetzalcóatl, na dodatek wcześniej jego kult nie był szeroko rozpowszechniony wśród Majów. Pierwszą kulturą, która używała symbolu pierzastego węża jako ważnego symbolu religijnego i politycznego, było Teotihuacan. Po upadku tego miasta kult rozprzestrzenił się w środkowym Meksyku, silnymi ośrodkami tej wiary obok Tollan była m.in. Cholula oraz Xochicalco. Wśród Majów Quetzalcóatl był znany pod imieniem Kukulcan. Po przybiciu do wybrzeża Jukatanu statków hiszpańskich konkwistadorów Aztekowie ujrzeli w tym zdarzeniu zapowiedziany w legendach powrót Kukulcana. Przybyszom przypisano boskie cechy Pierzastego Węża, co przyczyniło się do sukcesu armi Corteza i w konsekwencji do upadku cywilizacji środkowego Meksyku.
