Park-muzeum La Venta w Villahermosa
La Venta jest położonym 120 km od Villahermosa stanowiskiem archeologicznym związanym z cywilizacją Olmeków. Po odkryciu w tym rejonie złóż ropy naftowej stanowisko znalazło się częściowo na terenie rafinerii. Dzięki staraniom poety Carlosa Pellicera, znalezione tam zabytki dla ochrony przed zniszczeniem przeniesiono do Villahermosa. Powstało pierwsze w tym rejonie świata muzeum plenerowe. Położone przy drodze z lotniska w Villahermosa do ruin Palenque jest ciekawym wprowadzeniem do poznawania kultur Ameryki prekolumbijskiej.
Od początku XX wieku archeolodzy domyślali się istnienia jakiejś starszej cywilizacje w Mezoameryce. Świadczyły o tym charakterystyczne, znajdowane w wielu miejscach jadeitowe rzeźby ludzi o cechach jaguara. Przypuszczenia potwierdziły się po podjęciu pod koniec lat 30. XX wieku badań archeologicznych w meksykańskim stanie Vera Cruz. Odkryto pozostałości nieznanej cywilizacji, która największy okres rozkwitu miała w latach 1200 p.n.e. – 400 p.n.e. Ojczyzną Olmeków okazał się nadmorski pas trudno dostępnych podmokłych terenów, pełnych lagun, lasów i rzek, z którego Olmekowie podjęli ekspansję na rozległe tereny Ameryki. Nazwa tego ludu pochodzi od Azteków, którzy ten rejon nazywali Krainą Kauczuku, a mieszkańców Olmekami. Rzeźbiony kamień powyżej przedstawia najważniejszy mit religii Olmeków, który znalazł później kontynuację w wierzeniach innych ludów Mezoameryki. To stworzenie człowieka, wyniesionego w ramionach boga-jaguara z głębi Ziemii.
Cywilizacja Olmeków wciąż niesie więcej zagadek niż pewnej wiedzy. Kolebką kultury, która rozpoczęła się pomiędzy 1600-1500 r.p.n.e. i trwała do około 200 r.n.e. były wysepki w pasie bagien i rzek na wybrzeżu Zatoki Meksykańskiej. Wpływy Olmeków, związane z handlem, religią oraz prawdopodobnie osadnictwem sięgały od środkowego Meksyku, przez wybrzeże Pacyfiku w dzisiejszym stanie Guerrero, po dżungle Gwatemali i Hondurasu. Świadczą o tym znajdowane w tych miejscach charakterystyczne dla Olmeków wyroby z jadeitu, pozyskiwanego na terenie Gwatemali oraz serpentynu pochodzącego z meksykańskich stanów Guerrero, oraz Oaxaca. Wyroby te często były depozytami ofiarnymi w świątyniach.
Spadkobiercami cywilizacji olmeckiej były powstałe w czasach późniejszych kultury post-olmecka, Teotihuacán, Tolteków, Zapoteków i Majów. Wpływów olmeckich badacze doszukują się też w kulturze Chavin de Huantar w północnym Peru, której styl budowli i sztuki oraz okres świetności jest podobny do odległej o 3000 km kultury Olmeków. Za najbliższych kulturowo następców Olmeków należy uznać Majów, którzy doprowadzili do doskonałości kalendarz oraz rozwinęli pismo. Pismo Majów, dziś odczytane, wraz z kalendarzem stanowi doskonałe źródło informacji o życiu i zwyczajach Ameryki prekolumbijskiej. Na terenie Gwatemali odkryto w majańskim mieście rzeźby świadczące, że miasto było zamieszkiwane wcześniej przez Olmeków. Koniec tej cywilizacji był gwałtowny, rzeźby zostały rytualnie uszkodzone, a w mieście rozpoczęły się rządy Majów, o czym świadczą pochówki oraz zmiana stylu w sztuce.
Najsłynniejszymi oleckimi rzeźbami są megalityczne głowy, odkryte m.in. w La Venta. Wyrzeźbione z bazaltu głowy mają od 1,5 do 3,5 metrów wysokości i ważą nawet do kilkunastu ton. Bloki skalne transportowane były na odległość nawet ponad 100 km dzięki systemowi tras rzecznych, przy których funkcjonowały porty (system ten był używany jeszcze w okresie kolonialnym). Rzeźby przedstawiają prawdopodobnie władców, głowy mają nakrycia i ozdoby. Były to rzeźby żyjących ludzi (w przeciwieństwe do licznych przedstawień bogów), o czym świadczą oczy ze źrenicami. Niektóre rzeźby zostały częściowo zniszczone oraz zatopione w bagnach z niezrozumiałych dla nas powodów. W charakterystycznych, negroidalnych rysach wielu pisarzy i poszukiwaczy sensacyjnych teorii doszukuje się dowodu na kontakty Olmeków z Afryką. Nie zostało to w żaden sposób udowodnione, zwłaszcza, że wilgotna gleba pierwotnych siedzib tego ludu nie pozwoliła na zachowanie kości, z których można pobrać materiał do badań genetycznych. W innych wyrzeźbionych postaciach dopatrywano się przedstawicieli rasy białej z brodami, a skośne oczy boga-jaguara brano za azjatyckie. Fantastyczne teorie wyjaśniające pochodzenie Olmeków są ciągle w rozkwicie.
Kolejnym ciekawym zabytkiem, który można obejrzeć w parku La Venta jest olmecki ołtarz. Zostały na nim wyryte glificzne napisy, jeden z najstarszych zabytków piśmiennictwa na świecie. Pierwsze olmeckie zabytki pisma pochodzą z okresu 1000-400 r.p.n.e., czyli czasu funkcjonowania ośrodka w La Venta. Prawdopodobnie pisano na różnych materiałach, które ze względu na czas i klimat przepadły. Zachowały się jedynie napisy wyryte w kamieniu, jak powyższy ołtarz, oraz przedmiotach z jadeitu. Pismo to nie zostało do dzisiaj odczytane.
Informacje praktyczne
Park-muzeum La Venta znajduje się w Villahermosa, około 5 km od lotniska, przy drodze do Palenque. Park jest położony w lesie, przy jeziorze. Trasa spaceru wiedzie alejkami, przy których poustawiano przeniesione ze stanowiska archeologicznego w La Venta rzeźby. Wszystkie są oryginałami, natomiast dość przewrotnie w miejscowości La Venta, gdzie znajdują się pozostałości ośrodka Olmeków, wystawiane są kopie tych rzeźb. Park mieści też nieduże zoo, gdzie możemy zobaczyć małpy, papugi i tukany oraz jaguary i pumy. Na terenie znajduje się też niewielkie muzeum.
Zwiedzanie zajmie około 1-2 godzin. Warto zaopatrzyć się w ubranie z długim rękawem i środek przeciw komarom, których jet sporo w tym gorącym i wilgotnym lesie. Jest to spokojne, kameralne miejsce bez tłumów, interesujące ze względu na unikalność prezentowanych rzeźb.
