Templo de las Inscripciones, znana też jako Templo de Jaguar, to ciekawa i jedna z lepiej zachowanych świątyń w Palenque. Wysoka na 21 metrów piramida schodkowa  została wybudowana w VII wieku n.e jako grobowiec majańskiego władcy znanego jako Pakal Wielki (K’inich Janaab’ Pakal). W 1952 roku w piramidzie odkryto grobowiec tego władcy, przykryty kamienną płytą z bogatymi, pełnymi symboliki reliefami. W wykutych wyobrażeniach przedstawiających wierzenia Majów szukający sensacji pisarze z Erichem von Danikenem doszukiwali się postaci kosmonauty siedzącego za sterami pojazdu kosmicznego. W grobowcu odkryto szkielet władcy z jadeitową maską, którą można obejrzeć w Muzeum Archeologicznym w mieście Meksyk. W muzeum znajduje się także zrekonstruowany grobowiec tego władcy wraz ze wspaniałą płytą nagrobną. Odsłonięcie nienaruszonego grobowca władcy jednego z silniejszych państw Majów okresu klasycznego porównywano do odkrycia grobowca Tutanchamona.

Miasta Majów były zbudowane wedle ściśle określonych zasad i tradycji. Każde miasto miało centrum ceremonialne, zbudowane wokół centralnego placu, obejmowało świątynie zbudowane na szczytach piramid schodkowych, boisko do ceremonialnej gry w piłkę, oraz rzeźbione zabytki, stele i ołtarze opowiadające o dziejach rządzących dynastii. Centralny plac reprezentował morze, które pokrywało cały świat przed stworzeniem, uważano je za miejsca, w których można komunikować się ze światem pozaziemskim. Piramidy symbolizowały świętą górę, z której według wierzeń bogowie wydobyli dwie kolby kukurydzy, które po zmieszaniu z ich krwią pozwoliły uformować człowieka. Zdobione narożniki świątyń stanowiły odzwierciedlenie wejść do jaskiń, ciągnących się w głąb ziemi, uważanych za wejścia do podziemnego świata. W świątyniach na szczytach piramid rezydowali bogowie, to tu władca-kapłan mógł przywołać ich podczas ceremonii oraz składać ofiary. W północnej części placu wznoszono grobowce, ta część była związana z kultem przodków. W każdym mieście znajdowało się także boisko do rytualnej gry w piłkę, traktowane jako brama do świata podziemnego i sposób odprawiania rytuałów związanych z metaforą życia i śmierci oraz cyklem siewu i zbiorów kukurydzy.

Sąsiednie świątynie-grobowce to Świątynia czaszki (Templo de la Calavera, w której znaleziono grobowiec nieustalonego władcy) oraz Świątynia Czerwonej Królowej (Templo de la Reina Roja). W tej ostatniej piramidzie archeolodzy odkryli w 1994 roku nienaruszony grobowiec majańskiej królowej. Ciało zmarłej było pokryte czerwonym barwnikiem, twarz przykrywała maska z jadeitu. W grobie znajdowało się także wiele ozdób i naczyń potrzebnych w zaświatach, a w przedsionku złożono w ofierze dwie osoby, aby służyły zmarłej w zaświatach. Sarkofag nie zawierał żadnych inskrypcji, na podstawie badań, m.in. ceramiki grób datowany jest na lata 660-683 n.e. Uczeni uważają, że mogła w nim zostać pochowana żona Pakala Wielkiego, którego grobowiec znajduje się w sąsiedniej piramidzie.

Pałac

El Palacio to centralnie położona, największa budowla w Palenque. Okres świetności budowla przechodziła w czasach Pakala Wielkiego, który rozbudował istniejący pałac, dodając nowe budynki i dziedzińce. Do dziś zachowało się wiele pomieszczeń dających wyobrażenie o wielkości tej budowli. Był to system komnat, dziedzińców i wież, pełniący rolę rezydencji władcy. Ozdobą są płaskorzeźby, na kilku z nich widnieją napisy w hieroglificznym języku Majów, z których udało odczytać się między innymi szereg dat i imion władców.

Uczeni uważają, że wieża Pałacu służyła jako obserwatorium astronomiczne. Majowie opanowali precyzyjny kalendarz niewiele różniący się od współczesnego. Używali dwóch kalendarzy, rytualnego liczącego 260 dni oraz codziennego, mającego 365 dni podzielonych na 18 miesięcy o 20 dni wraz z dodatkowym miesiącem liczącym 5 dni. Połączenie tych kalendarzy tworzyło Koło Kalendarzowe, okres 52 lat, po których mogła powtórzyć się taka sama kombinacja dni obydwu kalendarzy. Astronomowie majańscy ustalili początek świata na dzień 13 sierpnia 3114 r. p.n.e. znali daty równonocy, przesileń, cykle i ruchy gwiazd. Wedle niektórych teorii przewidzieli także koniec świata (miał być w 2012 r.), ale chodziło raczej o koniec pewnego okresu, cyklu, w które obfitowało Koło Kalendarzowe. Na przykład uroczyście obchodzono każdy cykl 7200 dni, czyli 20 lat. Kalendarz służył do wyznaczania rytmu życia Majów, ponieważ wszystko zależało od bogów, należało okazywać im szacunek przez odprawianie modłów w odpowiednim czasie, składanie ofiar oraz ceremoniały. 

Podczas prac archeologicznych prowadzonych w 2018 roku w pomieszczeniach pałacowych odkryto kilka ciekawych rzeczy. Przede wszystkim okazało się, że woda gromadząca się na jednym z dziedzińców była celowo doprowadzana do zbiornika wodnego przez system kanałów zbudowanych przez Majów, tworząc basen bądź sztuczny staw. Archeolodzy planują odtworzenie tych kanałów. Pod podłogą jednego z budynków znaleziono szereg przedmiotów złożonych w ofierze. Najciekawszym z nich jest wykonana ze stiuku rzeźba głowy starego mężczyzny (naturalnej wielkości), prawdopodobnie Pakala Wielkiego. Majowie z Palenque, w odróżnieniu od artystów z innych miast, wiernie oddawali przedstawiane osoby. Głowa prawdopodobnie była elementem większej rzeźby.

Część południowa i wschodnia. Kompleks Krzyża.

Na południe od El Palacio leżą kolejne świątynie. Świątynie Słońca (Templo del Sol), Kukurydzy (Templo del Mais), Krzyża (Templo de la Cruz) oraz Krzyża Liściastego (Templo de la Cruz Foliada), położone wokół niedużego placu. Kompleks świątyń został wybudowany przez następcę Pakala Wielkiego, władcę imieniem Chan Bahlum II, panującego w latach 684-702 n.e. Układ świątyń nawiązuje do majańskiego mitu o stworzeniu świata, stanowią odzwierciedlenie trzech kamiennych tronów ustawionych w dniu stworzenia świata. Poświęcono je triadzie bogów opiekuńczych Palenque, glificzne napisy zawierają daty stworzenia świata i narodzin tychże bogów, oczywiście zgodnie z kalendarzem Majów. Piramidy mają schody skierowane na centralny plac, natomiast świątynie ustawione na szczycie skrywają interesujące tablice pełne symboli i napisów. Glify zawierają szereg dat z kalendarza Majów jak początek świata, narodziny bogów oraz podkreślają wspaniałość i zasługi panującej dynastii.  Świątynie Grupy Krzyża zostały poświęcone przez K’inich Kan Bahlam II w 692 roku z okazji święta końca  trzynastego k’atuna, obchodzonego co około 20 lat.

Świątynia Krzyża Liściastego poświęcono bogu związanemu z władzą królewską. Głównym motywem jest roślina kukurydzy przedstawiona w formie Drzewa Świata. Świątynie Majów były budowane zgodnie ze skodyfikowanymi zasadami wiary, dla współczesnych były zapisaną w kamieniu historią, mitami i zasadami religii. Pełne są symboliki i odniesień do wierzeń i religii.

Imiona bogów opiekuńczych Palenque nie zostały jeszcze w pełni odczytane, Triada Bogów oznaczana jest umownie numerami. W miastach często czczono lokalne bóstwa, czasem kult ograniczał się do pewnego rejonu. Wierzenia Majów są obecnie dość dobrze poznane dzięki temu, że po podboju Meksyku misjonarze nauczyli niektórych Majów czytania i pisania po hiszpańsku. Dzięki temu zostały spisane wciąż żywe wśród Majów legendy i zasady religii oraz przetłumaczone święte księgi. Najpełniejszym źródłem tej wiedzy jest „Popol Vuh”, zasady spisane w połowie XVI wieku przez Indian K’iche’ (Quiché) zamieszkujących górzyste tereny dzisiejszej Gwatemali. Księga opisuje zarówno mity o stworzeniu świata i legendy o bogach, jak i informacje o pochodzeniu i wędrówkach ludów indiańskich. Zwana Biblią Majów, długo ukryta przed obcymi księga, została pokazana w XVIII wieku misjonarzowi, który zdobył zaufanie plemienia. Opublikowana w Europie w XIX wieku, przyczyniła się do zainteresowania i zrozumienia kultury Majów.

Świątynie wschodnie

W pobliżu Świątyni słońca zaczyna się ścieżka, prowadząca do ukrytych w dżungli kolejnych piramid. Niedawno prowadzone wykopaliska i prace archeologiczne udowodniły, że Świątynie znane dziś jako XIX i XXII (wraz z mniejszymi XX i XXI) były integralną częścią Zespołu Krzyża. Oprócz malowniczego położenia wśród drzew Świątynia XIX wyróżnia się doskonałymi płaskorzeźbami. Poświęcona jednemu z bogów triady Palenque świątynia została wybudowana przez jednego z następców Pakala Wielkiego znanego jako K’inich Ahkal Mo 'Nahb około 732 r.n.e. Szczególną uwagę w tej świątyni przykuwa rzeźbiony panel przedstawiający dzieje dynastii (zdjęcie powyżej) oraz udowadniający jej boskie pochodzenie. Kolejnym świetnym zabytkiem jest stiukowa stela przedstawiająca Upakal K’inich, jednego z następców fundatora świątyni. Młody książę przedstawiony jest w szczękach fantastycznego ptasiego potwora, w ten sposób ukazana została zdolność majańskich władców do przekształcania się dzięki duchowej mocy w bestie (zdjęcie poniżej).

Widok na boisko (Juego de Pelota) oraz północną grupę świątyń. Boiska do gry w piłkę były integralną częścią każdego miasta Majów. Poza znaczeniem ceremonialnym, w piłkę grywano także dla przyjemności i zabawy. Zasady i sposób gry zmieniał się w czasie oraz przybierał lokalne formy. Warto pamiętać, że prace archeologiczne w Palenque są nadal prowadzone, możemy oczekiwać jeszcze wielu nowych i wspaniałych odkryć. Dziś udostępniona zwiedzającym część miasta to zaledwie jedna trzecia ogromnego Palenque.

W tekście wykorzystano informacje ze strony http://przedkolumbem.blogspot.com